۱. منشأ پانسمان‌های آلژینات
پانسمان‌های آلژینات از ترکیبات طبیعی گرفته شده از دیواره سلولی جلبک‌های قهوه‌ای دریایی به‌دست می‌آیند.
ترکیب اصلی:
- آلژینات‌هاپلی‌ساکاریدهایی هستند متشکل از:
- اسید مانورونیک
- اسید گولورونیک
- در فرآیند تولید پانسمان، آلژینات سدیم استخراج‌شده از جلبک‌ها با یون‌های کلسیمترکیب شده و به شکل آلژینات کلسیمدرمی‌آید که ساختار پانسمان را می‌سازد.
منبع جلبک:
- انواع جلبک‌های قهوه‌ای مانند:
- Laminaria hyperborea
- Macrocystis pyrifera
- Ascophyllum nodosum
۲. کاربردهای پانسمان آلژینات
پانسمان‌های آلژینات برای زخم‌های پرترشح مناسب هستند:
- زخم‌های دیابتی
- زخم‌های فشاری (Pressure ulcers)
- زخم‌های وریدی مزمن
- سوختگی‌های سطحی درجه ۲
- زخم‌های جراحی باز
- زخم‌های با خونریزی خفیف تا متوسط(به‌ویژه پانسمان‌های آلژینات کلسیم)
- فیستول‌ها یا تونل‌های زخم(قابل فشرده شدن در فضاهای عمیق)
۳. مزایای پانسمان آلژینات
قدرت جذب بسیار بالا:
- توانایی جذب ۱۵–۲۰ برابر وزن خود در مایعات
تبدیل به ژل در تماس با ترشحات زخم:
- حفظ رطوبت مناسب برای بهبود سریع‌تر
- جلوگیری از خشک شدن بافت و چسبیدن پانسمان
کاهش درد در هنگام تعویض:
- به زخم نمی‌چسبد و راحت جدا می‌شود
خاصیت هموستاتیک:
- مناسب برای زخم‌های با خونریزی سطحی به دلیل آزادسازی یون کلسیم
زیست‌تخریب‌پذیر و زیست‌سازگار:
- با بدن سازگار بوده و بقایای آن معمولاً بدون مشکل دفع می‌شود
امکان ترکیب با نقره (Ag):
- برای کنترل عفونت در زخم‌های آلوده
۴. معایب پانسمان آلژینات
نامناسب برای زخم‌های خشک یا کم‌ترشح:
- ژل تشکیل نمی‌شود و ممکن است پانسمان به زخم بچسبد
نیاز به پانسمان ثانویه:
- برای نگه‌داشتن پانسمان در محل و جلوگیری از نشت مایعات، معمولاً باید با پانسمان پوششی استفاده شود (مثلاً فوم یا فیلم شفاف)
عدم خاصیت ضد میکروبی (به‌طور ذاتی):
- آلژینات معمولی باکتری‌ها را از بین نمی‌برد (مگر نسخه‌ی ترکیب‌شده با نقره)
هزینه بالاتر نسبت به پانسمان‌های ساده مانند گاز استریل
جمع‌بندی
پانسمان‌های آلژینات برای مدیریت زخم‌های پرترشح گزینه‌ای عالی هستند. این پانسمان‌ها با جذب بالا، تبدیل شدن به ژل و خاصیت بندآورندگی باعث بهبود بهتر و راحتی بیمار می‌شوند. با این حال در زخم‌های خشک یا بدون ترشح نامناسب‌اند و همیشه باید با پانسمان ثانویه استفاده شوند.
پانسمان‌های آلژینات از جلبک‌های دریایی استخراج می‌شوند و شامل دو نوع اصلی پلی‌ساکارید هستند: مانورونیک اسید
(M-بلوک) و گلورونیک اسید (G-بلوک). نسبت این دو نوع بلوک، ویژگی‌های فیزیکی و عملکرد درمانی پانسمان را
تعیین می‌کند.
تفاوت پانسمان‌های آلژینات با غلبه‌ی هر یک از این دو بلوک :
- پانسمان آلژینات با مانورونیک اسید بالا (High M-alginate):
ویژگی‌ها:
- قابلیت ژل شدن بالادر تماس با ترشحات زخم
- نرم‌ترو انعطاف‌پذیرتر
- احساس راحتی بیشتر برای بیمار
- مناسب برای زخم‌های سطحی یا زخم‌هایی با حرکات زیاد (مثلاً مفاصل)
کاربردها:
- زخم‌های با ترشح متوسط تا زیاد
- زخم‌هایی که به پانسمان نرم و شکل‌پذیر نیاز دارند (مثل زخم‌های فشاری یا زخم‌های جراحی)
- پانسمان آلژینات با گلورونیک اسید بالا (High G-alginate):
ویژگی‌ها:
- استحکام مکانیکی بیشتر
- ژل پذیری کمترنسبت به نوع M
- ساختار سفت‌تر و مقاوم‌تر
- حفظ شکل بهتر در محل زخم
کاربردها:
- زخم‌هایی که نیاز به پانسمان با ثبات بالا دارند (مثل زخم‌های حفره‌ای)
- مواقعی که برداشتن راحت پانسمان بدون تخریب ساختار آن اهمیت دارد.
| ویژگی | آلژینات M-rich (مانورونیک اسید بالا) | آلژینات G-rich (گلوورونیک اسید بالا) |
|---|---|---|
| ساختار شیمیایی | حاوی 60–80٪ مانورونیک اسید | حاوی 60–80٪ گلوورونیک اسید |
| سختی ژل | ژل نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر | ژل سفت‌تر و محکم‌تر |
| سرعت تشکیل ژل | سریع‌تر | کندتر |
| مقاومت کششی | کمتر | بالاتر |
| جذب ترشحات زخم | بالا | متوسط |
| مناسب برای زخم‌ها | با ترشح زیاد، نیاز به جذب بالا | با ترشح کم تا متوسط، نیاز به حمایت مکانیکی |
| مثال برندها | Sorbsan, Algivon | Algosteril, Kaltostat |
تفاوت آلژینات فست ژلینگ با کند ژل:
پانسمان‌های آلژینات فست ژلینگ نوع خاصی از آلژینات‌ها هستند که با سرعت بالایی ژل می‌شوند و معمولاً بر پایه‌ی مانورونیک اسید طراحی شده‌اند.
مزایای آلژینات فست ژلینگ:
- تسکین سریع درد (چون سطح زخم را سریع با ژل پوشش می‌دهد)
- مناسب برای زخم‌های دردناک، خونریزی‌دهنده یا متحرک
- کاهش ریسک چسبیدن پانسمان خشک به بستر زخم
- حفظ رطوبت ایده‌آل برای بهبود بافت
پانسمان‌های آلژینات کند ژل:
این پانسمان‌ها با سرعت کمتری ژل تشکیل می‌دهند و برای زخم‌های عمیق‌تر یا حفره‌ای مناسب هستند.
- ویژگی‌ها: ساختار محکم‌تر، مناسب برای زخم‌های حفره‌ای و عمیق.
- کاربردها: زخم‌های حفره‌ای، زخم‌های با ترشح متوسط تا کم
| ویژگی | آلژینات فست ژلینگ (Fast Gelling) | آلژینات کند ژل / G-block (Slow Gelling) |
|---|---|---|
| سرعت ژل شدن | سریع (در عرض چند دقیقه) | کندتر |
| احساس در محل زخم | نرم و مرطوب | سفت‌تر و خشک‌تر |
| پایه شیمیایی غالب | مانورونیک اسید بالا (M-block) | گلوورونیک اسید بالا (G-block) |
| قدرت جذب ترشحات | بالا | نسبتاً بالا ولی کمتر از M-block |
| نرمی ژل تشکیل شده | ژل نرم و چسبنده | ژل متراکم‌تر و پایدارتر |
| مناسب برای | زخم‌های سطحی، متحرک یا دردناک | زخم‌های عمیق با عمق زیاد |
| راحتی برداشتن پانسمان | راحت‌تر، کمتر به زخم می‌چسبد | ممکن است کمی سخت‌تر برداشته شود |
تفاوت پانسمان‌های آلژینات با بافت سوزنی (Needle-Punched) و پانسمان‌های آلژینات با سایر بافت‌ها (مانند غیربافته معمولی یا اسپان‌باند) در ساختار فیزیکی، انسجام، میزان جذب و نحوه عملکرد آن‌ها در محل زخم است.
در ادامه، تفاوت‌های اصلی این دو نوع ساختار را توضیح می‌دهم:
- پانسمان آلژینات با بافت سوزنی Needle-Punched Alginate)) :
ویژگی‌ها:
- از طریق عبور سوزن‌های مکانیکی برای درهم تنیدن الیافساخته می‌شود.
- دارای ساختار متراکم‌تر و منسجم تراست.
- با انسجام بالا هنگام جذب ترشحات: کمتر متلاشی می‌شود.
- در تماس با ترشحات، ژل یکنواخت تری تشکیل می‌دهد.
- قابل برداشت از بستر زخمبدون باقی گذاشتن الیاف
مزایا:
- مناسب برای زخم‌های حفره‌ای یا زخم‌هایی که نیاز به انسجام بالادر حین برداشت دارند.
- کاهش ریسک باقیماندن الیاف در زخم
- پانسمان آلژینات غیر سوزنی (Non-Needle-Punched / غیر بافته معمولی)
ویژگی‌ها:
- معمولاً با روش‌های غیرسوزنی مانند ریخته‌گری یا خشک‌سازی الیاف روی سطحساخته می‌شود.
- ساختار ممکن است کمتر منسجمباشد.
- در تماس با ترشحات، ممکن است الیاف پراکنده‌تریا ژل پخش‌شده‌تریتشکیل دهد.
- احتمال باقیماندن فیبر در زخمبیشتر است، به‌ویژه در زخم‌های عمیق یا دارای پاکت
مزایا:
- نرم‌تر و منعطف‌تر
- مناسب برای زخم‌های سطحی یا زخم‌های با ترشح متوسط
نتیجه‌گیری:
- اگر زخم عمیق یا حفره‌ایاست، یا نیاز به برداشتن ایمن پانسمان بدون باقیماندن الیافدارید ساختار سوزنی بهتر است.
- اگر زخم سطحی، دردناک یا در محل متحرکاست → پانسمان غیر سوزنی نرم‌تر و راحت‌تراست.
| ویژگی | آلژینات سوزنی (Needle-Punched) | آلژینات غیر سوزنی (Non-Needle) |
|---|---|---|
| روش ساخت | درهم‌تنیدگی با سوزن مکانیکی | بدون سوزن، اسپان یا ریخته‌گری |
| انسجام الیاف | بالا | متوسط یا پایین |
| ریسک باقیماندن در زخم | کم | بیشتر |
| نرمی و انعطاف | نسبتاً سفت‌تر | نرم‌تر |
| مناسب برای | زخم‌های عمیق، پرترشح | زخم‌های سطحی، کم‌عمق |