مقایسه اثربخشی پانسمان بیوپلیمری ترکیبی آلجی‌پد با پانسمان آلژینات در درمان زخم پای دیابتی
چکیده
مقدمه: دیابت یکی از چالش‌های عمده نظام‌های سلامت در جهان است که طی دو دهه اخیر شیوع آن به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. زخم پای دیابتی از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین عوارض این بیماری محسوب می‌شود و درمان آن هرگز یک رویکرد واحد و قطعی نداشته است. انتخاب پانسمان مناسب بر اساس نوع، مرحله و شرایط زخم نقش کلیدی در بهبود دارد.
هدف: این مطالعه با هدف مقایسه روند بهبود زخم پای دیابتی در دو گروه بیمار با استفاده از پانسمان آلجی‌پد (ترکیب چیتوسان، آلژینات کلسیم و فیبر سلولزی) و پانسمان آلژینات انجام شد.
روش کار: در یک کارآزمایی بالینی یک‌سو کور، 80 بیمار مبتلا به زخم پای دیابتی که به درمانگاه‌های دانشگاه علوم پزشکی البرز مراجعه کرده بودند، به‌صورت تصادفی در دو گروه (40 نفر آلجی‌پد و 40 نفر آلژینات) قرار گرفتند. مشخصات جمعیت‌شناختی و بالینی ثبت و با آزمون‌های آماری کای‌دو و T مستقل تحلیل شد.
یافته‌ها: دو گروه از نظر جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، بیماری‌های زمینه‌ای، محل زخم، مدت و اندازه زخم و میزان ترشح تفاوت معناداری نداشتند. درصد بهبود زخم در گروه آلجی‌پد به‌طور معناداری بالاتر و تعداد جلسات مراجعه کمتر بود (P<0/05). بررسی روند امتیاز PUSH نشان داد هر دو گروه بهبودی قابل توجه داشتند، ولی سرعت ترمیم در گروه آلجی‌پد بیشتر بود.
نتیجه‌گیری: پانسمان آلجی‌پد روشی ساده، مؤثر و مقرون‌به‌صرفه در درمان زخم پای دیابتی است و نسبت به پانسمان آلژینات می‌تواند مدت درمان را کاهش دهد و نتایج بالینی بهتری ایجاد کند.
مقدمه
دیابت به‌عنوان یک بیماری مزمن دارای رشد سریع جهانی، پیامدهای گسترده‌ای بر کیفیت زندگی بیماران دارد. بر اساس گزارش‌های اپیدمیولوژیک، تعداد مبتلایان از حدود 4 میلیون نفر در سال 1985 به 285 میلیون نفر در سال 2010 رسیده و پیش‌بینی می‌شود این آمار تا سال 2030 به بیش از 246 میلیون نفر برسد.
زخم پای دیابتی با ایجاد مشکلات عروقی، نوروپاتی محیطی و کاهش خون‌رسانی، شایع‌ترین علت قطع عضو اندام تحتانی در بیماران دیابتی است. این وضعیت نه‌تنها بار روانی و اجتماعی سنگینی به بیماران و خانواده‌ها تحمیل می‌کند، بلکه هزینه‌های درمانی بسیار بالایی برای نظام سلامت ایجاد می‌کند.
انتخاب پانسمان مناسب یکی از عوامل کلیدی در روند بهبود زخم است. پانسمان باید بتواند محیطی مرطوب و عاری از آلودگی فراهم آورد، ضمن اینکه تبادل گازها را تسهیل و از ورود باکتری‌ها جلوگیری کند. ترکیبات فعال زیستی نظیر آلژینات و چیتوسان، به‌دلیل خواص ضدباکتریایی، تسریع‌کننده بازسازی بافتی و کاهش درد، توجه بسیاری از پژوهشگران را جلب کرده‌اند.
روش کار
این مطالعه در قالب کارآزمایی بالینی یک‌سو کور بر روی 80 بیمار مبتلا به زخم پای دیابتی انجام شد. بیماران بر اساس معیارهای ورود و خروج به دو گروه تقسیم شدند:
- گروه مداخله: استفاده از پانسمان بیوپلیمری آلجی‌پد شامل چیتوسان، آلژینات کلسیم و فیبر سلولزی.
- گروه کنترل: استفاده از پانسمان آلژینات معمولی.
اطلاعات دموگرافیک، ویژگی‌های زخم (محل، اندازه، مدت، ترشح)، شاخص توده بدنی و امتیاز PUSH در جلسات پیگیری ثبت شد. آنالیز داده‌ها با نرم‌افزار آماری SPSS و آزمون‌های کای‌دو و T مستقل انجام گرفت.
یافته‌ها
در آغاز مطالعه، دو گروه از نظر متغیرهای زمینه‌ای تفاوت معناداری نداشتند. نتایج نشان داد:
- درصد بهبود زخم در گروه آلجی‌پد بیشتر بود.
- تعداد جلسات مراجعه برای تغییر پانسمان در گروه آلجی‌پد کمتر بود.
- روند کاهش امتیاز PUSH (بهبود وضعیت زخم) سریع‌تر از گروه آلژینات بود (P<0/001).
مشاهدات بالینی حاکی از کاهش التهاب، تسریع در تشکیل بافت گرانوله و اپیتلیزاسیون در بیماران گروه آلجی‌پد نسبت به گروه کنترل بود.
بحث
یافته‌های این مطالعه با نتایج پژوهش‌های پیشین در زمینه استفاده از بیوپلیمرهای ترکیبی همخوانی دارد. چیتوسان به‌دلیل زیست‌سازگاری، خاصیت ضدباکتری و توانایی تحریک بازسازی بافت، همراه با آلژینات کلسیم که جذب بالایی دارد و محیط مرطوب مناسبی ایجاد می‌کند، ترکیبی مؤثر برای درمان زخم پای دیابتی به شمار می‌رود.
مطالعات مشابه (Varaprasad و همکاران، 2020؛ Wang و همکاران، 2002) نشان داده‌اند که ترکیب چیتوسان و آلژینات می‌تواند باعث ترمیم سریع‌تر، کاهش التهاب و بهبود کیفیت بافت بازسازی‌شده شود. کاهش تعداد جلسات مراجعه علاوه بر بهبود کیفیت زندگی بیمار، هزینه‌های درمانی سیستم سلامت را نیز کاهش می‌دهد.
نتیجه‌گیری
پانسمان بیوپلیمری ترکیبی آلجی‌پد نسبت به پانسمان آلژینات معمولی، روند بهبود زخم پای دیابتی را تسریع کرده و تعداد جلسات درمان را کاهش می‌دهد. استفاده از این پانسمان می‌تواند به‌عنوان رویکردی مؤثر و اقتصادی در کلینیک‌های درمان زخم توصیه شود.
کلمات کلیدی: دیابت، زخم پای دیابتی، آلجی‌پد، آلژینات، چیتوسان، فیبر سلولزی، پانسمان بیوپلیمری.